به مجموعه فعالیت‌هایى که سبب افزایش عمر مفید ماشین‌آلات مى‌شود و کاهش مصرف قطعات یدکى و انرژى و هزینه را نیز به دنبال دارد و بازده عملى ماشین‌آلات را افزایش مى‌دهد، نگه‌دارى و تعمیرات یا در اصطلاح “نت” گفته مى‌شود.
بیش‌تر سیستم‌هایى که امروزه به نحوى در امور تولیدى، خدماتى، تاسیساتى و یا سایر موارد به کار گرفته مى‌شود، در زمان‌هایى از دوره‌ى عمر عملیاتى خود، دچار شکست و از کار افتادگى مى‌شوند و در نتیجه به فعالیت‌هاى نگه‌دارى و تعمیرات نیازمند مى‌شوند. از طرفى در سازمان‌هاى بزرگ، سازمان‌دهى کارا و اثربخش به فعالیت‌هاى “نت” نیازمند برخوردى از یک سیستم جامع و پویا است. سیستمى که اطلاعات لازم را با کیفیتى قابل قبول و به‌هنگام دریافت کند و به طور مناسب واکنش دهد. بدون شک با توسعه و پیشرفت فناورى اطلاعات، مى‌توان انتظار داشت که این صنعت بتواند سازمان‌ها را در امر برنامهریزى و اجراى “نت” یارى رساند. این نوشتار به بررسى نقش فناورى اطلاعات در اجراى کار و اثربخشى استراتژى‌هاى “نت” مى‌پردازد.
اهداف نگه‌دارى و تعمیرات
به مجموعه فعالیت‌هایى که به طور مشخص و بیش‌تر به صورت برنامهریزى شده و با هدف جلوگیرى از خرابى ناگهانى ماشین آلات و تجهیزات و تاسیسات انجام مى‌گیرد و موجب افزایش قابلیت اطمینان و در دست‌رس بودن آن‌ها مى‌شود، فعالیت‌هاى نگه‌دارى (Maintenance) گفته مى‌شود. به مجموعه فعالیت‌هایى که بر روى یک سیستم دچار خرابى و یا از کار افتادگى، انجام مى‌گیرد تا آن را به حالت آماده و قابل بهره‌بردارى بازگرداند، تعمیراتRepairs) ( گفته مى‌شود.
اصلى‌ترین هدف سسیتم نگه‌دارى و تعمیرات، همان بهینه کردن توانایى‌هاى ماشین‌آلات به منظور رسیدن به بیش‌ترین میزان تولید و کاهش فرسایش و خرابى آن‌هاست. سایر اهداف جانبى آن عبارت‌اند از:
· بالا بردن عمر مفید دارایى‌هاى فیزیکى (ماشین آلات، ساختمان‌ها و …)
· اطمینان از به دست آوردن اقتصادى‌ترین شرایط بهره‌بردارى از دارایى‌هاى فیزیکى
· اطمینان از آماده بودن تجهیزات اضطرارى
· ایجاد ایمنى
· ایجاد آرشیو فنى
· بررسى و تحلیل فنى و اقتصادى
· کاهش هزینه‌ها (انرژى، دستمزد، …)
· کاهش زمان توقف
· افزایش کیفیت تولید
· چه‌گونگى جلوگیرى از ضایعات
· ایجاد نظم و ترتیب در تعمیرات و استاندارد کردن قدم‌هاى اجرایى
· تهیه‌ى دستورالعمل‌هاى ایمنى و حفاظت فردى
استراتژى‌ها نگه‌دارى و تعمیرات
عمده فعالیت‌هاى “نت” تا قبل از دهه‌ى ۱۹۵۰ در تعمیرات بعد از خرابى خلاصه مى‌شد. “نت پیش‌گیرانه” Preventive Maintenance در دهه‌ى ۱۹۵۰رواج یافت، “نت بهره‌ور” Productive Maintenance که به کارایى اقتصادى تجهیزات توجه داشت در دهه‌ى ۱۹۶۰ در کشورهاى صنعتى رواج یافت و از دهه‌ى ۱۹۷۰ روند تکاملى در مسایل نگه‌دارى و تعمیرات با شکل‌گیرى “نت بهره‌ور فراگیر” Total Productive Maintenance وارد مرحله‌ى جدیدى شد.
در “نت بهره ور فراگیر” نتایج حاصل از فعالیت‌هاى صنعتى و تجارى به صورت اعجاب‌انگیزى بهبود یافت و باعث ایجاد یک محیط کارى با بهره‌ورى بالا، شادى آفرین و ایمن، با بهینه‌سازى روابط بین نیروى انسانى و تجهیزاتى که با آن سر و کار دارند مى‌شود.
آخرین روش‌هاى برنامهریزى “نت” عبارت‌اند از:
· نت پیش‌بینانه (PDM : Predictive Maintenance )
· نت کنش‌گرایانه (Proactive Maintenance)
· نت دقیق (Precision Maintenance)
فناورى اطلاعات و “نت”
با توجه به رشد صنعت نرم‌افزار و فناورى اطلاعات، روش‌هاى جدیدى براى برنامهریزى نگه‌دارى و تعمیرات نیز ابداع شد. مدل قدیمى این نرم‌افزارها، CMMS و یا سیستم مکانیزه‌ى مدیریت نگه‌دارى و تعمیرات(Computerized Maintenance Management System) نام دارد و نوع مدرن‌تر آن که در ادامه‌ى نهضت نرم‌افزارهاى یکپارچه؛ مانند ERP و مانند آن ایجاد شد، EAM نام دارد.
عمده کارکردهاى لازم براى یک سیستم مکانیزه‌ى نگه‌دارى و تعمیرات، عبارت است از:
· اطلاعات ماشین‌آلات، دستگاه‌ها و تجهیزات و امکان طبقه‌بندى آن‌ها
· معرفى دستگاه‌هاى اندازه‌گیرى کارکرد
· امکان شناسایى تعمیرات پیش‌گیرانه (PM)
· امکان شناسایى تعمیرات اضطرارى (CM)
· امکان شناسایى مستندات و مدارک فنى و تصاویر مربوط به تجهیزات
· امکان دسته‌بندى انواع عملیات (برقى، مکانیکى، روانکارى و…)
· ایجاد سرویس‌هاى پیش‌گیرانه به صورت خودکار
· امکان تعریف اولویت عملیات
· برنامهریزى نت
· صدور برگ درخواست کالا به صورت خودکار
· ثبت و نگه‌دارى اطلاعات خدمات نت به صورت واقعى و پیش‌بینى و محاسبه‌ى انحرافات
· صدور دستور کار لازم براى هر یک از خدمات نت
· امکان صدور دستور کارهاى پیش‌بینانه برحسب ضرورت
· ثبت اطلاعات کارکرد ماشین
· گزارش‌هاى MTTF-MTBF-MTTR
· تحلیل هزینه‌ها و گزارش‌هاى هزینه
· برنامهریزى نیروى انسانى “نت”
· داشتن BOM ماشین‌آْلات
· گزارش‌هاى کنترل آمارى
نرم افزار مدیریت دارایى‌هاى بنگاه یاEAM
نرم‌افزار مدیریت دارایى بنگاه، نرم‌افزارى براى تسهیل کارهاى مدیریت و هماهنگى فعالیت‌ها و فرایندهاى کلیدى نگه‌دارى و تعمیرات دارایى‌هاى فیزیکى بنگاه است. این نرم‌افزار از ماژول‌هاى زیر تشکیل شده است:
· مدیریت عملیات نت
· مدیریت مواد
· مدیریت نیروى انسانى
· مدیریت مالى
نکته‌ى مهم در تمایز میان ERP و EAM نقطه‌ى تمرکز آن‌ها است. ERP بیش‌تر بر برنامهریزى تولید تکیه دارد، در حالى‌کهEAM بر شرکت‌هایى متمرکز است که حجم عملیات “نت” آن‌ها در مقایسه با تولیدشان زیاد است. در شکل‌هاى زیر این تمایز به تصویر کشیده شده اس
