نرم افزارهای اجتماعی به مجموعه‌ای از نرم افزار‌ها گفته می‌شود که دارای ابزارهای ارتباطی و تعاملی هستند. ابزارهای ارتباطی این نرم افزار‌ها کار گردآوری، ذخیره و عرضه اطلاعات را به صورت نوشتاری و یا صوتی و تصویری انجام می‌دهد. ابزارهای تعاملی در واقع نقش واسطه برای تعامل بین گروهی از کاربران را ایفا می‌کند. این ابزار‌ها کاربران را به هم مرتبط و برقراری ارتباط بین آن‌ها را سهولت می‌بخشند.
تعریف دقیق مفهوم نرم افزارهای اجتماعی بسیار دشوار است چون این اصطلاح طیف گسترده‌ای از ابزارهای اینترنتی را در بر می‌گیرد. بسیاری حتی خود اینترنت را یک نرم افزار اجتماعی می‌دانند. اما در اکثر تعاریف بر ویژگی ارتباط و تعامل دوسویه این نرم افزار‌ها تاکید شده است.
از این نظر برخی از رسانه‌ها و فناوری‌های قدیمی‌تر مثل فهرست تماس‌ها در ایمیل را هم باید یک رسانه اجتماعی دانست. با این همه بسیاری از کاربران این اصطلاح را فقط به فناوری‌های اینترنتی جدیدتری مثل ویکی‌ها و وبلاگ‌ها و شبکه‌های اجتماعی اطلاق می‌کنند. اما بسیاری معتقدند که اصطلاح نرم افزارهای اجتماعی را فقط نباید به یک یا چند نرم افزار خاص اطلاق کرد، بلکه باید آن را به ارتباطات رایانه‌ای اطلاق کرد که باعث شکل گیری یک گروه و اجتماعی از کاربران اینترنت می‌شود.
انواع نرم افزارهای اجتماعی
نرم افزارهای اجتماعی طیف گسترده‌ای از ابزارهای ارتباطی را در بر می‌گیرد. ویژگی مشترک این ابزار‌ها ایجاد امکان برقراری ارتباط بین کاربران است:
خدمات پیام فوری: این نرم افز ارهای کاربران را قادر می‌کنند از خدمات ارسال پیام فوری استفاده کنند و با دیگر کاربرانی که در هر کجای جهان به این نرم افزار‌ها دسترسی دارند، ارتباط برقرار کنند. یاهو مسنجر، گوگل تاک،ام اس ان مسنجر از جمله محبوب‌ترین نرم افزارهای اجتماعی هستند که کاربرد فردی دارند. نرم افزارهای اجتماعی در میان کسب و کارهای مختلف نیز کاربرد زیادی دارد. فناوری‌های چت آنلاین نیز از جمله مهم‌ترین نرم افزارهای اجتماعی است.
گروه افزار‌ها: نرم افزارهایی مثل Moodle، Landing Pages، Enterprise Architecture و Sharepoint از جمله این گروه افزار‌ها است. هدف اصلی گروه افزار‌ها به اشتراک گذاری اطلاعات و داده‌هایی مثل فایل‌ها، عکس‌ها، متن و غیره برای مقاصد تجاری و آموزشی بین گروهی از افراد است. به گروه افزار‌ها نرم افزارهای گروهی یا جمعی نیز می‌گویند.
شبکه‌های اجتماعی تجاری با هدف حمایت از تبادلات تجاری و افزایش اعتماد بین افراد و برندهای تجاری طراحی شده است.
فروم‌های اینترنتی: فروم‌ها از دیگر ابزارهای اجتماعی محسوب می‌شوند. فروم‌ها در واقع وب سایت‌هایی هستند که گروهی از کاربران می‌توانند در آنجا در مورد موضوعات مختلف به بحث و تبادل نظر بپردازند. بسیاری از این فروم‌ها همگانی هستند و هر کسی می‌تواند به صورت رایگان عضو آن‌ها شود، اما برخی دیگر خصوصی ترند و کاربران برای عضویت در آن می‌بایست حق عضویت بپردازند.
ویکی‌ها: ویکی یک صفحه اینترنتی است که بازدیدکنندگان می‌توانند مطالب و محتواهای مندرج در آن را ویرایش کنند. ویکی پدیا، ویکیشنری، ویکی سورس و میت بال ویکی از جمله معروف‌ترین ویکی‌ها هستند. ویکی‌ها توانسته‌اند به پورتال‌های اجتماعی برای کاربران فردی تبدیل شوند و در بسیاری از موارد جایگزین دیگر پورتال‌های رایج اینترنتی شوند.
وبلاگ‌ها: بلاگ یا وبلاگ شبیه یک نشریه آنلاین است. در فضای اینترنت هر کاربر می‌تواند برای خود وبلاگی ثبت کند و در آن به صورت دوره‌ای به انتشار پیام‌ها و مطالب مورد علاقه خود بپردازد و به بازدیدکنندگان اجازه می‌دهد در مورد آن‌ها اظهارنظر کنند. وبلاگ‌ها در کسب و کارهای تجاری هم کاربرد زیادی دارند. مثلاً شرکت‌هایی که از نرم افزار Lotus Connections آی بی‌ام استفاده می‌کنند، برای طراحی محیط دیجیتالی خود از خدمات وبلاگ‌ها استفاده می‌کنند.
ویرایشگرهای گروهی: ویرایشگرهای گروهی نرم افزارهایی هستند که اجازه ویرایش همزمان یک متن یا فایل رسانه‌ای را به تعداد زیادی از اعضا و کاربران یک شبکه رایانه‌ای مثل اینترنت می‌دهد. در حال از این ویرایشگر‌ها برای ویرایش فیلم و محتویات خدماتی مثل گوگل داک هم استفاده می‌شود.
شبکه‌های اجتماعی: شبکه‌های اجتماعی را می‌توان یکی از مهم‌ترین و پرطرفدار‌ترین نرم افزارهای اجتماعی در حال حاضر دانست. شبکه‌های اجتماعی کاربران را در یک فضای مجازی گردهم می‌آورد و بر مبنای روابط آن‌ها با یکدیگر یک شبکه اجتماعی را تشکیل می‌دهد.
شبکه‌های اجتماعی دارای انواع مختلفی هستند. شبکه‌های اجتماعی تجاری نوعی از شبکه‌های اجتماعی است که با هدف حمایت از تبادلات تجاری و افزایش اعتماد بین افراد و برندهای تجاری طراحی شده است. شرکت‌های تجاری با راه انداختن شبکه‌های اجتماعی سعی می‌کنند نظرات مشتریانشان درباره محصولات مختلف خود را جویا شوند و ضمن افزایش کیفیت و ویژگی‌های محصولات خود زمینه را برای افزایش رضایتمندی مشتریان خود فراهم کنند. یکی از معروف‌ترین این شبکه‌های اجتماعی Dell IdeaStorm است.
بوک مارک‌های اجتماعی: بوک مارک‌ها سایت‌هایی هستند که افراد در آن‌ها به اشتراک لینک وب سایت‌ها و مطالب مورد علاقه خود در اینترنت می‌پردازند و دیگران را به خواندن و بازدید از این وب سایت‌ها دعوت می‌کنند. کاربران در این پایگاه‌ها اطلاعات و لینک‌های مورد علاقه خود را در قالب مجموعه‌ای از برچسب‌ها و عبارات کلیدی با دیگران به اشتراک می‌گذارند. نرم افزارهایی مثل جومپر، IBM Dogear و Connectbeam از جمله مهم‌ترین بوک مارک‌های اجتماعی تجاری هستند.
وب‌سایت‌های اشتراک ویدئو و فیلم: این وب سایت‌ها که یوتیوب مشهور‌ترین آن‌ها است را نیز باید در زمره ابزارهای اجتماعی قرار داد.
کتابخانه‌های اجتماعی: این نرم افزار‌ها به کاربران اجازه می‌دهد محتواهای دیجیتال خود شامل کتاب یا فایل‌های صوتی یا دی وی دی را با دوستانشان به اشتراک بگذارند و امکان رتبه بندی و توصیه این محتوا‌ها به اعضا بر اساس نظرات کاربران نیز وجود دارد.
یکی از مهم‌ترین کاربردهای نرم‌افزارهای اجتماعی برای کسب و کار‌ها پیش بینی روندهای بازار است.
کاربرد نرم افزارهای اجتماعی در کسب و کارهای تجاری
به نرم افزارهای اجتماعی که در کسب و کارهای مختلف استفاده می‌شود، نرم افزارهای اجتماعی کسب و کار می‌گویند. نرم افزارهای اجتماعی کسب و کار در بین متخصصان این حوزه به Enterprise 0.2 نیز مشهور است. شرکت‌ها و سازمان‌های تجاری از این نرم افزار‌ها برای سازماندهی شبکه‌های داخلی (اینترانت) خود و تسهیل ارتباطات سازمانی و تجاری خود با مشتریان و کارکنانشان استفاده می‌کنند. این نرم افزار‌ها همچنین دانش و مهارت‌های نهفته در یک سازمان را آشکار و آن‌ها را سازماندهی می‌کند.
افزایش تعامل با مشتریان، حذف موانع کارهای جمعی و انسجام بیشتر با شرکا از دیگر مزیت‌های کاربرد نرم افزارهای اجتماعی در کسب و کارهای مختلف ذکر شده است.
یکی از مهم‌ترین کاربردهای نرم افزارهای اجتماعی برای کسب و کار‌ها پیش بینی روندهای بازار است. شرکت‌ها و سازمان‌های بزرگ می‌توانند با تجزیه و تحلیل اطلاعات مندرج در شبکه‌های اجتماعی هم بازخورد محصولات خود در بین کاربران را دریابند و هم فرصت‌ها و روندهای تجاری ناشناخته در شناسایی و از آن‌ها استفاده کنند.
هم اکنون شرکت‌های زیادی به عرضه نرم افزارهای اجتماعی ویژه کسب و کار و فعالیت‌های تجاری می‌پردازند. آی بی‌ام کانکشن و SharePoint مایکروسافت از جمله معروف‌ترین و پرکاربرد‌ترین ابزارهای اجتماعی کسب و کار است.
