در این بخش میخواهیم به نصب و راه اندازی محیط برنامه نویسی Python بپردازیم .پایتون را می توان بر روی طیف وسیعی از محیط ها همچون Linux، X Mac OS اجرا کرد. ابتدا بایستی به نحوه ی نصب محیط برنامه نویسی این زبان بپردازیم.
نصب محیط محلی برنامه نویسی
برای اینکه پی ببریم آیا محیط پایتون نصب شده و اگر نصب شده کدام ویرایش آن قابل استفاده می باشد، terminal window باز کرده و واژه ی “python” را وارد کنید:
Unix (Solaris, Linux, FreeBSD, AIX, HP/UX, SunOS, IRIX, etc.)
Win 9x/NT/2000
Macintosh (Intel, PPC, 68K)
OS/2
DOS (multiple versions)
PalmOS
Nokia mobile phones
Windows CE
Acorn/RISC OS
BeOS
Amiga
VMS/OpenVMS
QNX
VxWorks
Psion
پایتون همچنین به ماشین های مجازی Java و .NET منتقل شده است.
دریافت Python
جهت دسترسی به بروز ترین کد منبع پایتون، کدهای binary ، مستندسازی، اخبار آن می توانید به وب سایت رسمی به آدرس http://www.python.org/ مراجعه نمایید.
می توانید مستندسازی پایتون را از سایت زیر دریافت کنید. مستند سازی آن در تمامی فرمت های موجود، اعم از HTML، PDF و PostScript قابل دسترسی می باشد.
نصب python
پایتون ویژه ی طیف گسترده ای از محیط ها (platform) ارائه و توزیع شده. کافی است کد باینری سازگار با محیط خود را بارگیری کرده و آن را نصب کنید.
در صورت فراهم نبودن کد باینری پایتون قابل اجرا بر روی محیط خود، لازم است با استفاده از کامپایلر C، کد منبع را خود به صورت دستی ترجمه و به زبان ماشین برگردانید. ترجمه ی کد منبع در خصوص انتخاب امکانات مورد نیاز در برنامه ی کاربردی، انعطاف پذیری بیشتری را ارائه می دهد.
در زیر به نحوه ی نصب پایتون بر روی محیط های گوناگون خواهیم پرداخت:
جهت نصب پایتون بر روی ماشینی که سیستم عامل آن Unix/Linux است، می بایست گام های زیر را دنبال کنید:
۱٫ مرورگر دلخواه را راه اندازی کرده و به آدرس http://www.python.org/download/ مراجعه نمایید.
۲٫ لینکی که کد منبع برای Unix/Linux را به صورت zip شده ارائه می دهد، دنبال کنید.
۳٫ فایل های مربوطه را بارگیری کرده، سپس از حالت فشرده استخراج نمایید.
۴٫ برای تنظیم سفارشی برخی از گزینه ها، فایل Modules/Setup را ویرایش کنید.
۵٫ اسکریپت ./configure را اجرا کنید.
۶٫ حال نصب را انجام دهید.
در پایان، پایتون در مسیر پیش فرض /usr/local/bin نصب شده و کتابخانه های آن نیز در صورتی که نسخه ی مورد استفاده ی پایتون XX باشد، در مسیر /usr/local/lib/pythonXX جای می گیرد.
جهت نصب پایتون بر روی سیستم عامل ویندوز، مراحل زیر را دنبال کنید:
۱٫ مرورگر را باز کرده و به آدرس http://www.python.org/download/ پیمایش کنید.
۲٫ لینکی که فایل نصبی پایتون سازگار با ویندوز پایتون را ارائه می دهد (فایل Windows installer python-XYZ.msi) را دنبال کنید. نسخه ای که بایستی نصب کنید XYZ می باشد.
۳٫ برای اینکه ویندوز بتواند از این فایل استفاده کند، می بایست Microsoft Installer 2.0 بر روی آن نصب شده و پشتیبانی شود. کافی است فایل installer را بر روی ماشین نصب کرده و آن را اجرا کنید تا مطمئن شوید رایانه ی شما از MSI پشتیبانی می کند.
۴٫ فایل دانلود شده را اجرا کنید. راهنمای نصب (install wizard) پایتون نمایش داده می شود. کافی است تنظیمات پیش فرض را پذیرفته و صبر کنید تا فرایند نصب به پایان برسد.
تنظیم مسیر
برنامه ها و دیگر فایل اجرایی می توانند در پوشه های مختلفی قرار داشته باشند. سیستم عامل جهت سهولت در دسترسی به این فایل ها یک مسیر جستجو ارائه نموده که فهرست پوشه های حاوی فایل های اجرایی پایتون را نمایش می دهد.
مسیر در یک متغیر محیطی (Environment variable مجموعه‌ای از مقادیر نام‌گذاری شده هستند که می توانند نحوه رفتار کردن فرایند های در حال اجرا را تغییر داده و بر روی آنها اثر بگذارند.) ذخیره می شود. این متغیر محیطی یک رشته ی نام گذاری شده است که توسط سیستم عامل نگهداری می شود. متغیر نام برده دربردارنده ی اطلاعاتی است که در دسترس command shell (یک برنامه ی مجزا و مستقل که ارتباط مستقیم بین کاربر و سیستم عامل را فراهم می نماید) و سایر برنامه ها می باشد.
متغیر path در سیستم عامل Unix ، PATH و در ویندوز Path نام گذاری می شود(Unix حساس به کوچک و بزرگی حروف است و ویندوز نیست).
در سیستم عامل Mac تمامی جزئیات مربوط به مسیر قرار گیری فایل ها توسط installer مدیریت می شود. به منظور فراخوانی مفسر (interpreter) پایتون از هر پوشه ای، می بایست پوشه ی Python را به مسیر خود اضافه کنید.
تنظیم مسیر در محیط Unix/Linux
به منظور افزودن پوشه ی پایتون به مسیر مورد نظر برای یک session در Unix، گام های زیر را دنبال می کنیم:
۱٫ در csh shell: عبارت setenv PATH “$PATH:/usr/local/bin/python” را وارد کرده و کلید Enter فشار دهید.
۲٫ در bash shell (Linux): عبارت export PATH=”$PATH:/usr/local/bin/python” را وارد نموده و Enter را فشار دهید.
۳٫ در sh یا ksh shell : عبارت PATH=”$PATH:/usr/local/bin/python” را وارد کرده، سپس Enter را بزنید.
نکته: /usr/local/bin/python در واقع مسیر قرار گیری پوشه ی پایتون می باشد.
تنظیم مسیردر سیستم عامل ویندوز
جهت افزودن پوشه ی پایتون به مسیر مورد نظر برای یک session در محیط ویندوز، مراحل زیر را دنبال کنید:
۱٫ در خط فرمان (command prompt): عبارت path %path%;C:\Python را تایپ کرده و Enter را فشار دهید.
نکته: C:\Python مسیر قرارگیری پوشه ی پایتون می باشد.
متغیرهای محیطی پایتون (environment variable)
متغیرهای محیطی که توسط پایتون شناخته و پشتیبانی می شود، به شرح زیر می باشد:
متغیر
شرح
PYTHONPATH
نقشی مشابه نقش ای که PATH ایفا می کند را بازی می کند. این متغیر به مفسر پایتون اطلاع می دهد کجا می تواند فایل های ماژول وارد شده به یک برنامه را پیدا کرده و به آن ها دسترسی داشته باشد. متغیر ذکر شده بایستی پوشه ی دربردارنده ی کتابخانه ی منبع (source library directory) پایتون و همچنین پوشه های حاوی کد منبع/سورس کد پایتون را شامل شود. PYTHONPATH گاهی توسط installer پایتون از پیش تنظیم شده است.
PYTHONSTARTUP
دربردارنده ی مسیر فایل آغاز سازی (initialization) است که آن فایل حاوی کد منبع پایتون می باشد.این متغیر هر بار که مفسر را راه اندازی می کنید، اجرا می شود. PYTHONSTARTUP درسیستم عامل Unix، بدین نام می باشد: .pythonrc.py و دربرگیرنده ی دستوراتی است که برنامه های کاربردی (utilities) را بارگذاری کرده یا متغیر PYTHONPATH را modify می کنند.
PYTHONCASEOK
باPYTHONCASEOK در محیط ویندوز می توان به پایتون دستور داد که اولین نمونه یا مورد منطبق غیر حساس به کوچک و بزرگی حروف در یک دستور import را پیدا کند. با تنظیم این متغیر بر روی هر مقداری می توان آن را فعال ساخت.
PYTHONHOME
این متغیر یک جایگزین برای module search path (مسیر جستجو ماژول) می باشد. متغیر مزبور معمولا در پوشه های PYTHONSTARTUP یا PYTHONPATH گنجانده می شود تا بدین وسیله پروسه ی عوض کردن کتابخانه های ماژول آسان گردد.
راه اندازی پایتون
پایتون را می توان به سه روش زیر راه اندازی کرد:
۱٫ مفسر تعاملی (Interactive Interpreter): پایتون را می توان از طریق Unix، Dos یا هر سیستم دیگری که مفسر خط فرمان (command-line interprator) یا shell window فراهم می نماید، اجرا و راه اندازی کرد.
واژه ی پایتون را در خط فرمان وارد کنید.
حال می توانید در مفسر تعاملی شروع به کدنویسی کنید.
$python # Unix/Linux
or
python% # Unix/Linux
or
C:>python # Windows/DOS
در جدول زیر تمامی دستورات و گزینه های قابل استفاده ی خط فرمان را مشاهده می کنید:
دستور
شرح
-d
خروجی را به صورت debug ارائه می دهد.
-O
bytecode بهینه سازی شده ایجاد می کند (خروجی آن فایل هایی است که دارای پسوند .pyo می باشد).
-S
از دستور import site برای جستجوی مسیر پایتون هنگام شروع استفاده نکنید.
-v
خروجی طولانی (گزارشات trace با جزئیات درباره ی دستورات import)
-X
استثناهای مبتنی بر کلاس توکار را غیرفعال می کند(فقط بایستی رشته استفاده کنید)؛ از ویرایش ۱٫۶ به بعد منسوخ شد.
-c cmd
اسکریپت ارسالی را به صورت رشته ی cmd اجرا می کند.
file
اسکریپت پایتون را از یک فایل مشخص اجرامی کند.
۲٫ اجرای اسکریپت پایتون از خط فرمان (command-line): یک اسکریپت پایتون را می توان در خط فرمان با فراخوانی مفسر برای برنامه ی خود اجرا کرد:
$python script.py # Unix/Linux
or
python% script.py # Unix/Linux
or
C:>python script.py # Windows/DOS
نکته: مطمئن شوید permission mode فایل به شما اجازه ی اجرای فایل را می دهد.
۳٫ با بهره گیری از محیط برنامه نویسی یکپارچه (IDE): می توانید پایتون را در یک محیط رابط گرافیکی کاربری (GUI) نیز اجرا کنید، البته اگر یک برنامه ی GUI بر روی رایانه ی خود نصب دارید که از پایتون پشتیبانی می کند.
Unix: IDLE اولین IDE یا محیط یکپارچه ی برنامه نویسی است که برای پایتون عرض شده است.
Windows: PythonWin نیز اولین interface یا رابط ای است که ویژه ی پایتون برای محیط ویندوز ارائه شده که علاوه بر محیط توسعه، یک رابط گرافیکی کاربری نیز محسوب می شود.
Macintosh: پایتون ارائه شده ویژه ی محیط Mac را می توانید به همراه محیط برنامه نویسی IDLE از وب سایت رسمی آن به صورت فایل های MacBinary یا BinHex دریافت کنید.
اگر موفق نشدید محیط را به درستی تنظیم و راه اندازی کنید، می توانید از system admin کمک بگیرید. بایستی محیط را به درستی راه اندازی کرده و عملکرد صحیح آن اطمینان حاصل نمایید.
